Aardbevingen in Groningen: jongeren maken films

De aardbevingen in Groningen hebben impact op het dagelijks leven. In het nieuws ligt de focus op schade aan huizen en gebouwen. Voor persoonlijke ervaringen van Groningse jongeren is weinig aandacht. Dat terwijl jongeren wel degelijk last hebben van de gevolgen, zo blijkt uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen.

“Ook kinderen en jongeren hebben te maken met de gevolgen van gaswinning. Is het niet thuis, dan is het wel op school, bij de sportvereniging of bij vrienden," vertelt Karin Weijs, contentspecialist bij het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG). "We vinden het belangrijk dat er oog is voor hun ervaringen, zorgen en kijk op de toekomst."

Deze gedachte leidt vijf jaar geleden tot een samenwerking tussen het IMG en iGlow Academy, gericht op het vastleggen van de verhalen van jongeren in het aardbevingsgebied. Het luisteren naar jongeren is daarin net zo belangrijk als de films die het oplevert.

Kasper verft zijn huis roze

In een Groningse bioscoop komen op 24 oktober 2024 jongeren, ouders en docenten samen. Op het witte doek worden de vijf films van de jongeren getoond, na elke film volgt applaus. Hier en daar laten ouders een traan. Na afloop van elke film gaan jongeren, ouders, docenten en professionals van het IMG met elkaar in gesprek aan de hand van de problemen waar jongeren tegenaan lopen. Dat levert nieuw inzicht op. "Iedereen is trots op de verhalen die mooi en indrukwekkend zijn verfilmd." vertelt Weijs enthousiast.

Kasper (15 jaar) is één van de jongeren wiens verhaal wordt verfilmd. Kasper groeit op met frustraties. Hij woont met zijn vader in een huis dat op de nominatie staat om te worden gesloopt en vervangen. Dat wachten duurt al vijf jaar. Uit protest verven Kasper en zijn vader hun huis daarom roze. 

“Het is fijn dat er nu eindelijk wat gedaan wordt met mijn verhaal. Dat het niet zomaar blijft liggen, maar op de website en zelfs op sociale media komt. Dat andere mensen denken: zo dat is eigenlijk ook wel vervelend. Terwijl ik lekker in mijn veilige huis zit, struggelen anderen met hun woonsituatie”, vertelt hij. Kasper gaat met zijn vader mee naar bijeenkomsten over hun huis en maakt zich er dagelijks druk over.

Op zoek naar een veilige plek

Noor (14 jaar) maakt veel mee. Ze vluchtte uit een oorlogsgebied in Syrië en krijgt in Groningen te maken met de problemen rondom de gaswinning. Noor kwam op 4-jarige leeftijd in Nederland en woonde eerst in Roodeschool. Na een jaar in een wisselwoning, kwam ze terecht in een nieuwe aardbevingsbestendige woning. Haar oude huis heeft veel schade, waardoor het niet meer veilig is om in te wonen. 

Noor heeft familie in Syrië waarmee ze regelmatig belt. Ze delen dan verhalen en ervaringen, want haar familie in Syrië heeft ook last van aardbevingen. Ook al is hun situatie onvergelijkbaar. Noor vindt het leuk in de provincie Groningen, maar na alles wat ze meemaakt wil ze later graag verhuizen naar een veilige plek voor haar en haar familie.

Erkenning leed en verdriet

Karin Weijs: "Het IMG herstelt of vergoedt schade die is ontstaan door de gaswinning in het Groningerveld en de gasopslag bij Norg en Grijpskerk. Hier maken we afspraken over met huiseigenaren, (ver)huurders en ondernemers in het aardbevingsgebied. Volwassenen dus. Maar ook kinderen en jongeren hebben te maken met de gevolgen van de gaswinning. We vinden het belangrijk dat er oog is voor hun ervaringen, zorgen en kijk op de toekomst. Door jongeren uit te nodigen hun verhaal voor de camera te vertellen, willen we ze een stem en een podium geven."

Uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen uit 2019 blijkt dat de gevolgen van de aardbevingsschade voor jongeren groot zijn. Ze voelen zich onveilig, zijn bang, hebben concentratieproblemen en slapen slecht. Leven in het aardbevingsgebied zorgt voor instabiliteit in het gezin, signaleren de onderzoekers. Ouders zijn minder beschikbaar voor hun kinderen en er is meer onenigheid thuis. 

De onderzoekers adviseerden meer met jongeren te praten. In de procedures voor de aanpak van aardbevingsschade is aandacht nodig voor kwetsbare kinderen en gezinnen, bij wie de kans op negatieve gevolgen groter is. Sinds eind 2023 kunnen kinderen en jongeren een schadevergoeding krijgen voor immateriële schade, als erkenning voor hun leed en verdriet.

Bekijk hieronder één van de eerste films die in 2020 voor dit project gemaakt werd, in de samenwerking tussen IMG en iGlow Academy. Drie jongeren vertellen over de gevolgen van de gaswinning voor hun leven. 

Gastlessen

Bij de start van het project zijn gastlessen gegeven op scholen en verenigingen. Hierin lag de focus op luisteren naar persoonlijke verhalen. Jongeren vinden het lastig om met anderen over de gevolgen van de aardbevingen te praten. De gaswinningsproblematiek roept veel negatieve emoties op, zoals angst, onveiligheid, frustratie en boosheid. Door er niet over te praten, proberen jongeren deze emoties te vermijden en hun dagelijks leven zo normaal mogelijk te houden.

Luca Deiana (23 jaar) begeleidt het project vanuit iGlow Academy. Hij groeide op in het Groningse dorp Harkstede, waar hij de gevolgen van gaswinning zelf ondervond. “Ik gaf dit jaar de gastlessen op Het Hogeland College. Vaak is het moeilijk om jongeren te vinden die hun verhaal willen vertellen. Dit jaar was dat anders. Jongeren zitten bij elkaar op school en wonen in hetzelfde gebied. Daardoor valt op hoe verschillend hun ervaringen zijn. Dat is mooi om te zien.”

In deze gastlessen krijgen de studenten video’s te zien van andere jongeren die ook last hebben van de gaswinning. In gesprekken met elkaar werd het onderwerp bespreekbaar gemaakt. Studenten voelden zich betrokken en dachten na over de impact van de aardbevingen op hun leven.

Openheid

“De verhalen van jongeren waren bijzonder dit jaar," vertelt Luca Deiana. "Zoals een meisje dat als kind drie keer moest verhuizen. Ze schreef een gedicht over de gevolgen daarvan en droeg dit voor aan de koning en koningin. Of een jongen die vanaf zijn geboorte te maken had met verbouwingen van zijn huis door de schade. Voor hem is die onrust een deel van zijn leven.” 

Het IMG is blij met de aanpak. Karin Weijs: "Voordat ze begonnen met filmen, zijn alle deelnemers aan het project bij ons op kantoor geweest om kennis te maken en hun ervaringen met ons te delen. Hun openheid, die je ook in de video’s terugziet, trof me." Het was een moment van contact waarbij ook de jongeren erachter kwamen hoe het werk van IMG eruitziet. Na de ontmoeting koos IMG vijf verhalen uit om dit jaar te verfilmen.

"Het project verliep vlot. iGlow Academy heeft ook in het voortraject veel werk verzet door een goede organisatie en begeleiding van de studenten: van het schrijven van de scenario's tot het monteren van de films," vertelt Karin Weijs van IMG. Deze professionele begeleiding zorgde ervoor dat de verhalen niet alleen authentiek bleven, maar ook cinematografisch sterk werden."

Leren verhalen vertellen

Ook de samenwerking met mediastudenten van het Noorderpoort College voegde een extra dimensie toe aan het project. Onder begeleiding van iGlow Academy leerden de mediastudenten niet alleen de technische aspecten van videobewerking, maar ook hoe je een verhaal zo vertelt dat het publiek geboeid is. Zo leerden ze een scenario schrijven, de productie voorbereiden, filmen op locatie en editen. 

Deze kruisbestuiving tussen jonge professionals in opleiding en andere jongeren met een persoonlijk verhaal, zorgde dat veel studenten bij het project betrokken waren. Ruben Boxman is docent AV-specialist bij het Noorderpoort College in Groningen. Hij merkt op dat mediastudenten die meewerken aan dit project werden uitgedaagd op vorm en inhoud. "Bij iGlow Academy leren ze vakkennis, maar ook hoe je met beeld onderliggende problematiek en emoties zichtbaar maakt." 

Voor het filmen werkten de jongeren samen met een professionele filmploeg van iGlow Academy. Marijn Wolters is mediastudent in het laatste jaar van de opleiding. Tijdens de opnamedag mocht hij regisseren en filmen, met een professionele cameraman die hem begeleidde. "Ik was met mijn vader bij de presentatie in de bioscoop. Toen ik het resultaat van mijn eigen werk zag, was ik trots op hoe goed het is geworden."

Mijn zoon heeft mij nodig

Het doel van het filmproject met jongeren, is met hun verhalen ook impact maken op andere jongeren. Karin Weijs: "We hopen dat de verhalen ze raken. Dat ze bijdragen aan begrip voor de gevolgen die gaswinning op jongeren kunnen hebben. We hopen ook dat mensen dezelfde bewondering voor de veerkracht van jongeren voelen als wij."

Tijdens de presentatie in de bioscoop wordt ook de film van Jaimy (16 jaar) getoond. Zijn ouders zijn gescheiden en samen met zijn moeder moest Jaimy vanwege aardbevingsschade het huis uit waar hij opgroeide. Zijn ouders zijn beiden in de bioscoopzaal en worden geraakt door het filmportret van hun zoon. Ze zijn zichtbaar geëmotioneerd. Na afloop reageert Jaimy's vader: "Ik verhuis binnenkort van Rotterdam terug naar Groningen, omdat ik door de film nog beter zie hoezeer zijn zoon mij nodig heeft na alles wat is gebeurd."

Hieronder is de video van Jaimy te zien.

Verhalenplatform

Het IMG wil graag dat andere Groningers, maar ook mensen buiten Groningen, zien wat er speelt in het aardbevingsgebied. Karin Weijs: "Op onze website schadedoormijnbouw.nl staat het Verhalenplatform. Een plek voor en door Groningers waar ze hun ervaringen delen. Mensen kunnen zelf hun verhaal of foto naar ons mailen, maar we kunnen ze ook helpen om het op papier te zetten of in beeld te brengen. Voor jongeren doen we dit al vier jaar met dit project. Jongeren die hun verhaal willen vertellen zijn altijd welkom. Als ze een mail sturen naar redactie@schadedoormijnbouw.nl nemen we contact op."

Het was voor deelnemer Kasper ook bijzonder om de video’s van andere jongeren te zien. De film van Jans (13 jaar) liet hem niet koud. Jans moest een tijd in een stacaravan wonen, omdat zijn huis niet meer veilig was. “Dat raakt me. Het idee dat je voor langere tijd moet wonen in een stacaravan is echt zwaar. Vooral omdat je dan niet echt een plek hebt die je thuis is.”

Co-creatie 

iGlow heeft ervaring met co-creatie voor maatschappelijk trajecten. Zo werkten ze eerder aan co-creatieprojecten voor provincie Overijssel voor het betrekken van inwoners bij de nieuwe Omgevingsvisie. In een Lagerhuisopstelling konden mensen meepraten en stemmen over dilemma's aan de hand van korte animaties. 

In de praktijk zien we dat succesvolle co-creatietrajecten beginnen met het luisteren naar alle betrokkenen en het creëren van een veilige omgeving waar verschillende perspectieven gewaardeerd worden. Dit vraagt om gedegen voorbereiding, professionele begeleiding en vooral: het lef om de controle los te laten en te vertrouwen op de kracht van samenwerking.

Met het maken van films ontstaat een sfeer waarin eerlijk gekeken wordt naar de emotionele gevolgen van aardbevingsschade en ruimte vrijkomt voor oplossingen. Tijdens de presentatie van de films in de bioscoop, worden na elke video dilemma's getoond van de jongeren. Zoals wel of niet kiezen om in het aardbevingsgebied te blijven wonen als je richting volwassenheid gaat. Dat roept interessante gesprekken op in de zaal. 

Lessen burgerschap

Voor jongeren als Kasper, Noor en Jaimy heeft het project al een verschil gemaakt. Hun verhalen zijn niet alleen gehoord, maar hebben ook anderen geïnspireerd en tot actie aangezet. Tijdens de presentatie in de bioscoop vindt het publiek dat het gesprek over dit onderwerp gefaciliteerd moeten worden bij het vak Burgerschap op middelbare scholen. Wanneer via een lessenserie dit onderwerp bij jongeren in het aardbevingsgebied terechtkomt, kan dit de verwerking van het leed versterken. 

Nu de provincie Groningen 13,5 miljard euro extra krijgt van het kabinet, zijn er mogelijkheden om hiermee ook meer ruimte voor gesprek en verwerking te faciliteren. Van de 250 miljoen euro per jaar is 100 miljoen euro bedoeld om tien sociale doelen te helpen behalen. Zo zal de focus liggen op jeugd en armoede en wordt er zoveel mogelijk voortgebouwd op bestaande lokale initiatieven. Dit biedt mogelijkheden om het jongerenproject breder in te bedden in het onderwijs.

Deelnemer Kasper vertelt hoe belangrijk het is dat hij zijn verhaal kan delen met het publiek. "Ik zou andere jongeren zeker aanraden om mee te doen aan zo’n project, als je de kans krijgt", vertelt hij.